OOSTRUM – De schitterende schoorsteen van de steenfabriek in Oostrum aan het Dokkumer Grootdiep is uit veiligheidsoverwegingen met 9 meter handmatig afgetopt. Dat lijkt zonde, maar dat is het niet. De originele schoorsteen die samen met de fabriek door aannemer Jan Helder in 1872 is opgericht (zijn graf in Aalzum is met stenen van de fabriek opgebouwd), was namelijk niet hoger. In 1915 werd verlenging van de schoorsteen noodzakelijk vanwege de hoge productie: wekelijks werden er zo’n 90.000 stenen geproduceerd.
Omdat het onderste deel van de schoorsteen 1.45 uit het lood staat moest het bovenste stuk eraf worden gehaald.
Het was de bedoeling dat de schoorsteen 14 meter zou worden ingekort. Echter, het bovenstuk bleek zo sterk te zijn gemetseld dat de slopers nauwelijks meer door het dikkere gedeelte van 30 cm heen kwamen. Dus zijn ze na 9 meter gestopt met goedkeuring van de autoriteiten. De schoorsteen was zeker niet omgevallen en ook niet schever gezakt. Onveilig was de situatie niet maar omdat van het fabriekscomplex een industrieel en ambachtelijk erfgoedcentrum wordt gemaakt, ontwikkeld door Jan Smeeing uit Soest, werd het zekere voor het onzekere genomen. De oorspronkelijke hoogte van 28 meter (1872) en de vorige hoogte van 42 meter (1915) is thans bijgesteld tot 34-35 meter. De schoorsteen wordt gerestaureerd en voorzien van een kraag.
De schoorsteen in Oostrum vlakbij Dokkum is een markant bouwwerk en een herkenningspunt aan de horizon van het noordoostelijke Friese platteland. Schoorsteen en delen van de steenfabriek vormen een rijksmonument. De fabriek heeft een imposante, steenkool gestookte Hoffmann-ringoven en is van grote bouwkundige waarde. Het complex is een identiteitsdrager van de vroegere baksteenindustrie en belangrijk industrieel erfgoed dat voor het nageslacht moet worden bewaard. De beeldbepalende schoorsteen is van verre te zien. Het siermetselwerk met nissen, kragen en hardstenen afdekkingen is bijzonder fraai. Wat ook moet blijven staan zijn de haaghuizen waar de pasgebakken stenen lagen te drogen.
In 1968 is men in het kader van een overheidssanering gestopt met de productie. Het complex werd later gekocht door aannemer Meindert van der Wal. In 2010 deed hij het over aan Smeeing. Van der Wal kon er echter maar moeilijk afscheid van nemen, ontzegde anderen de toegang tot het terrein en liet allerlei materieel op het erf liggen. Nota bene met procedures moest Smeeing positie afdwingen op zijn eigen domein. Hij hoopt in 2021 te kunnen beginnen met zijn ambitieus project om van de Steenfabriek Oostrum een industrieel en ambachtelijk erfgoedcentrum te maken in combinatie met een educatieve en recreatieve functie. Voor Noardeast-Fryslân wordt dit project een grote aanwinst.
Het project
Expositieruimte geschiedenis steenfabriek en gereedschappen
Creatieve industrie – kunstzinnige ambachten
Bakken in een kleine oven
Multifunctionele werkvloer: workshops, evenementen, markt, veiling etc.
Vergaderingen en congressen
Brasserie met terras
Verblijfsrecreatie: waterappartementen en woonarken
Watergebonden bedrijvigheid
Jachthaven met schiphuizen
Verhuur sloepen kano’s
Kinderpark: overdekte speelruimte, pannenkoekenschip, speeltuin
Rondvaartboot
