Ik sta daar nooit zo bij stil, bij het maken van statements waar iedereen aan mee moet doen. Ik heb trouwens nooit begrepen waarom de mens zich zo nodig collectief manifesteert. Dat begint al bij een wandeltocht. Waarom zou die voor mij door een organisatie moeten worden gepland en uitgestippeld? Ik ga liever op een door mij bepaalde dag, op een voor mij geschikt tijdstip, langs een route die ik aantrekkelijk vind en daarbij een afstand afleg die mij het beste past en geen blaren oplevert. Ik begrijp ook niet waarom schaatsers elk jaar maar weer, en meestal tevergeefs, op een Elfstedentocht wachten. Als het ijs sterk genoeg is, ga dan. Met een groepje van een man of vijf, voor het geval dat. Niemand die je dat belet. Ik neem aan dat je op de schaats minstens zo intens geniet van de winterkou, de natuur en dat donkere, krakende ijs in een weidse stilte als van een dronken, hossende en lallende menigte langs de kant en hoempapamuziek op de bolwerken. Neem de tijd en laat je niet in de stress schieten door stempelaars of een tijdslimiet. Heb je de tocht volbracht, laat het dan weten en als ze je niet geloven, dan maar niet. Of neem een eigen routekaart mee en laat die afstempelen door plaatselijke kasteleins. Zo ging het vroeger ook. Heb je bovendien een uniek document. Mocht die Elfstedentocht evenzogoed komen, kun je alsnog het kruisje halen.
De krankzinnigheid van de massaliteit gaat aan mij voorbij omdat ik er niet aan mee doe. Toch ontkom je er soms niet aan omdat er heel veel aandacht wordt gevraagd. Zo dacht ik afgelopen zomer op een gegeven moment: wat duurt die Nijmeegse Vierdaagse toch lang. Moest die nog beginnen! Ruim een week van tevoren, zo werd mij later duidelijk, was men al begonnen met voorbeschouwingen. Dagelijks was Fons de Poel op tv om met zijn overdreven presentatie het vuurtje op te stoken en de gemoederen te verhitten. En het geeft resultaat. Toen het wandelen eindelijk was begonnen, zag ik een hele stoet van doorgedraaide lemmingen voorbijtrekken die je liever ter beschikking ziet gesteld, of ziet overvallen door een Chinese wolk vol smog.
In onze provincie hebben wij ook zo’n evenement waarbij de boel op z’n kop staat: de Elfstedenfietstocht op Pinkstermaandag. Gelukkig is die nog niet verworden tot een Nijmeegse kermis, maar fietsen op die dag is geen pretje. Ik had een keer de euvele moed samen met de kinderen een blokje om te pedaleren, en ik was blij dat iedereen weer heelhuids thuis kwam. Pelotons van vier rijen dik kwamen gevaarlijk op ons afgestoven, druk gebarend dat we de berm in moesten. De mens die in de massa opgaat is een willoos werktuig zonder aan- of uitknop. Maak dat je wegkomt.
Deze gedachten vloeien voort uit iets waarbij ik dus wél stilstond omdat ik er niet mee bekend was: steptember. Wat van ons wordt verlangd is dat we in de maand september elke dag tienduizend stappen zetten. Dat aantal schijnt sowieso al te moeten wil je fit blijven en gezond oud worden, als je geluk hebt. Om de hulpeloze mens te helpen is er een apparaatje ontwikkeld dat jouw stappen telt en dat noemen ze dus een stappenteller. Wie nu denkt dat de meter door het doen van boodschappen, het ophalen van de kids of het ijsberen op kantoor ’s avonds voor het slapen gaan op tienduizend staat, komt bedrogen uit. Ik heb een tip: loop gewoon tien kilometer en je hebt gegarandeerd tienduizend stappen gedaan, nog hele grote stappen ook. Simpel. Echter, hele volksstammen hebben een teller omdat deze wordt voorgeschreven door de marketeer en de fitnessgoeroe. Mensen die lijden aan groepsdwang zijn gevoelig voor zulke types, de predikers anno 2018.
Goed, steptember dus. Origineel is het niet want na september volgt stoptober, de maand die je moet helpen met het stoppen van roken. Nou zijn er ook zaken waar het beste iedereen aan mee moet doen. Roken is echt dodelijk en daar steek ik niet de draak mee. Mijn vader rookte zware, zwarte shag van Javaanse Jongens, die heel lief op het pakje staan afgebeeld maar die wel voorkwamen dat hij ouder dan 64 werd. Toch heb ik niet het idee dat stoptober geweldig aanslaat, terwijl je toch zou mogen hopen dat mensen en masse het roken in de ban doen.
Een andere gezondheidsactie volgt meteen daarna – ja, we worden wel bezig gehouden – en dat is movember. Waartoe dan wordt opgeroepen is het laten staan van je snor om aandacht te vragen voor prostaatkanker. Ik zie het verband niet, maar misschien heeft het met stoerheid of mannelijkheid te maken. Ook googlend kwam ik er niet uit. Prostaatkanker is wel een hele scherpe zeis waarmee Magere Hein rond maait.
Hilarisch is dan weer de warmetruiendag in februari om de verwarming een tandje lager te zetten en energie te besparen. Maar nog meer is het een wereldbeeld van geitenwollensokkenmensen die in alles op rantsoen willen en tegen vooruitgang indruisen en niet in oplossingen denken, zoals de natuurfilosoof Ton Lemaire die zichzelf als ‘ecologisch vluchteling’ typeert en in Zuid-Frankrijk als een holbewoner leeft en er trots op is dat hij zich warm houdt met het stoken van hout dat hij met een handzaag heeft gezaagd. Kennelijk niet wetende dat een houtvuurtje milieuvervuilender is dan honderden cv’s bij elkaar.
Je staat versteld hoe mensen over milieu praten tegen de achtergrond van hun eigen bestaan. Milieuvoorvechtster Marjan Minnesma van Urgenda zegt dat we niet hoeven te isoleren. Dat zou niet helpen. Bij haar niet nee, want de wind plus de energie waait zo door haar bouwvallig woonboerderijtje heen, en dat heeft dan dak en muren behangen met zonnepanelen. Dat zulke mensen zichzelf nog serieus nemen. Ed Nijpels van het Klimaatakkoord staat evenmin sterk in zijn verhalen als eigenaar van een grachtenpand en een woonboerderij in Friesland met zwembad en alles erbij. Verbeter de wereld en begin bij u zelf. Maar de elite heeft haar eigen moraal. En dan moeten de huizen van het gas af, de burger betaalt de rekening terwijl de uitstoot van CO2 er niet minder door wordt omdat meer stroom moet worden opgewekt en daar dus behoorlijk meer gas voor nodig is, aldus de Groningse hoogleraar Machiel Mulder. Laat de overheid de energietransitie zelf trouwens betalen. Mark Rutte kan kennelijk twee miljard laten lopen om hier een hoofdkantoor en een fabriek van één bedrijf te houden. Hij heeft zich in het pak laten naaien. Wie de rekening betaalt is het midden- en kleinbedrijf, veel meer de ruggengraat en banenmotor van de Nederlandse economie dan het handjevol multinationals. Deze bedrijven zwoegen en worden zodra ze vet op de botten kweken afgeroomd door de fiscus die het geld ophaalt voor de grote slokop. Straks is het alle dagen warmetruiendag. Nee, Rutte gaat dit niet redden.
Liever een rokje dan een trui trouwens. Martin Bril (1959-2009) bedacht rokjesdag: die ene dag dat alle vrouwen als bij toverslag ineens rokjes dragen, met daaronder blote benen. Ik vond het een geweldig initiatief waarvan ik nou wel hoopte dat het massale navolging zou krijgen. Dat leek ook zo, maar de genderpolitie die alle hoofden over één kam scheert heeft dit ‘voyeuristisch spektakel’ met succes in de wielen gereden.
‘Rokjesdag doet mij meer dan Internationale Vrouwendag,’ schreef Bril, die als jongen nog in Drachten heeft gewoond.
Laat ik dan ook maar afsluiten met een stoer wijf: ondernemer Jenny Douwes (39) uit dezelfde plaats. Zij staat in september met 33 anderen voor de rechter vanwege de A7-blokkade waardoor antizwartepiet-activisten niet naar de Sinterklaasintocht in Dokkum konden opstomen. Ik las een interview met haar in de Volkskrant. Zelden las ik van iemand zulke sterke statements en zo’n helder beeld van de maatschappij. Haar boodschap was simpel: geen ruzie maken in het bijzijn van kinderen. Ze komt in het geweer ‘tegen het ondemocratisch verloop van discussies over Zwarte Piet, het slavernijverleden en aanverwante zaken’.
‘Ik zal niet zeggen dat de minderheid zich altijd naar de meerderheid moet voegen, maar nu gebeurt vaak het omgekeerde. Neem dat indianenfeest in Utrecht dat opeens racistisch bleek.’
Ze heeft de behoefte om op te komen voor anderen: ‘Mensen voelen zich snel onzeker over zichzelf. Ze zijn overgevoelig voor het verwijt dat ze racist zijn. Kruipen dan in hun schulp. Ik luister naar alles en iedereen, maar uiteindelijk ben ik sterk genoeg om te zeggen: en dit vind ik ervan. Laten we lokaal variëren. In de ene plaats Blauwe Pieten mocht daar behoefte aan bestaan, in de andere Zwarte Pieten.’
Met zulke mensen in de provincie en de boeren die Maarten van der Weijden begeleidden ben je blij dat je Fries bent en hier woont.
